Trening interpersonalny a emocje …- Ilona Mika

Trening interpersonalny Jego wpływ na emocje i poczucie odpowiedzialności za nie – Ilona Mika
Tematem niniejszej pracy jest trening interpersonalny i jego wpływ na emocje i poczucie odpowiedzialności za nie. W ramach treningu interpersonalnego, podróżujemy przez labirynt naszych uczuć, odkrywając zarówno ich głębię, jak i wpływ na nasze życie. Poprzez tę podróż stajemy się bardziej świadomi swoich emocji oraz ich oddziaływania na nasze relacje z innymi. Wartość tego treningu wykracza poza sam rozwój osobisty, gdyż umożliwia nam również przejęcie odpowiedzialności za nasze emocje oraz ich konstruktywne wykorzystanie w codziennym życiu. Poprzez świadome poznanie i autentyczne ich wyrażanie, stajemy się bardziej kompetentni w budowaniu zdrowych relacji oraz w braniu odpowiedzialności za nasze działania i reakcje.
Wybór powyższego tematu pracy wynika z jego aktualności i istoty w dzisiejszym społeczeństwie, gdzie umiejętność skutecznej komunikacji i zarządzania emocjami jest kluczowa. Rozwój osobisty, obejmujący zrozumienie własnych emocji, umiejętność radzenia sobie z nimi oraz budowanie zdrowych relacji, staje się coraz bardziej istotny dla samorealizacji jednostki. W kontekście środowiska pracy, umiejętności interpersonalne są równie ważne, jak fachowa wiedza, przyczyniając się do wzrostu efektywności i produktywności pracowników. Dodatkowo, poprawa umiejętności interpersonalnych może mieć pozytywne konsekwencje społeczne, takie jak zwiększenie zrozumienia, zmniejszenie konfliktów oraz promowanie większej współpracy i empatii w społeczeństwie. Ponadto, temat ten jest stosunkowo nowy, co otwiera pole do wniesienia wartościowych spostrzeżeń.
Celem niniejszej pracy jest zbadanie skuteczności treningu interpersonalnego w kształtowaniu umiejętności radzenia sobie z emocjami oraz rozwijaniu gotowości do brania odpowiedzialności za nie, poprzez analizę istniejących teorii, metod treningowych oraz empirycznych badań naukowych. Ponadto, praca ta dąży do identyfikacji potencjalnych korzyści wynikających z udziału w tego typu treningach oraz do zbadania możliwości ich zastosowania w różnych kontekstach, w tym w pracy zawodowej, edukacji oraz życiu osobistym.

EMOCJE

Emocje są konsekwencją zmian cielesnych, według teorii W. Jamesa. Twierdzi on, że to, co nazywamy emocjami, wynika bezpośrednio z reakcji fizycznych na bodźce wywołujące pobudzenie. Na początku zachodzą pewne reakcje fizjologiczne, zmieniają się nasze ruchy ciała, a dopiero potem pojawiają się konkretne doznania emocjonalne. To oznacza, że emocje są efektem tych zmian fizycznych, które następują w naszym ciele, a niekiedy mogą się pojawić nawet bez naszej świadomej kontroli i wykraczających poza niej reakcji.
Emocje pełnią istotną rolę w naszym życiu, pomagając nam dostosować się do różnych sytuacji. Mają funkcję adaptacyjną, informując nas o tym, co jest dla nas istotne. Na przykład, ból emocjonalny po utracie kogoś lub czegoś ważnego pokazuje, jak bardzo ta osoba lub rzecz miały dla nas znaczenie. Gniew może sygnalizować naruszenie naszych granic i wartości, a zdrowe poczucie winy mobilizuje nas do naprawy popełnionych błędów. Strach aktywuje nasz instynkt walki lub ucieczki, przekazując nam sygnał zagrożenia, który jest niezbędny dla naszego przetrwania. Podobnie jak ból fizyczny, który ostrzega nas przed niebezpieczeństwem, cierpienie psychiczne, takie jak smutek czy strach, informuje nas o zagrożeniach. Smutek i płacz działają jak mechanizm ochronny dla naszej psychiki. Emocje są również kluczowe w relacjach międzyludzkich, ponieważ pomagają nam budować więzi i porozumiewać się z innymi. Pozwalają nam rozumieć zachowania innych i komunikować nasze własne potrzeby. Na przykład, płacz może wywołać empatię i chęć pomocy u innych osób. Możemy jednak pracować z nimi i starać się, aby działały one na naszą korzyść. Pomóc w tym może nam między innymi trening interpersonalny.

TRENING INTERPERSONALNY

Definicja treningu interpersonalnego jest następująca: „jest on intensywnym doświadczeniem grupowym, w trakcie którego uczestnicy wchodzą ze sobą w bezpośrednie interakcje, poznając się wzajemnie i nabywając umiejętności służących kontaktowi z ludźmi”. Trwa on aż 40 godzin. Istotą treningu jest głębokie zbliżenie się niewielkiej grupy osób (zazwyczaj od 8 do 14), które w trakcie spotkania otwierają się na siebie nawzajem. Wspólnie eksplorują świat emocji, starają się je zidentyfikować i wyrazić. To zadanie niełatwe, gdyż w codziennym życiu przeważnie kierujemy się umysłem, a nie emocjami. Jednakże zdobycie świadomości własnych uczuć, ich „odczucie” także przez ciało, przynosi ogromną satysfakcję. Pozwala nam to lepiej zrozumieć siebie, czując się bardziej autentycznie i jednocześnie dostrzegając podobieństwa w doświadczeniach innych. Poprzez wzajemne wsparcie w odkrywaniu tych „podziemi” emocjonalnych, zaczynamy lepiej rozumieć siebie nawzajem.

Podczas udanego treningu interpersonalnego grupa treningowa przechodzi przez trzy bardzo ważne i istotne fazy:

1. orientacji i zależności,
2. kryzysu/konfliktu/buntu,
3. spójności i współpracy.

Każda z tych faz przebiega różnie, z różnym nasileniem. Początkowo ostrożne zbliżanie się (gdy uczestnicy się nie znają), później partiami, częściowo uczestnicy odsłaniają się, pokazują emocje co często prowadzi do konfrontacji i konfliktów. Podstawową zasadą jest akceptacja wszystkich realnych zdarzeń, które mają miejsce w grupie, zgodnie z obowiązującymi normami – trening stwarza przestrzeń dla konfrontacji, zrozumienia różnych perspektyw i towarzyszących im uczuć, co pozwala na nowe spojrzenie na sytuację. Tak konstruktywne przejście przez fazę konfliktu prowadzi do głębszej integracji w fazie współpracy i harmonii, a na zakończenie następuje sesja informacji zwrotnych. Wymiana opinii („każdy do każdego”) może odbywać się publicznie lub w parach, za pomocą wyrażeń typu: „Twoje zachowanie sprzyja naszemu kontaktowi…” lub „To, co robisz, utrudnia mi interakcję z Tobą…”. W ten sposób każdy uczestnik na końcu treningu zdobywa nową wiedzę na temat swojego postrzegania przez innych, co stanowi fundament dalszego rozwoju.

Cisza, zaniedbana w dzisiejszym zgiełku życia, wyrasta na kluczowy element treningu, jednakże wielu obawia się jej, szczególnie w kontekście grupowym. W trakcie treningu cisza nie tylko pozwala na chwilę refleksji i odprężenia, ale także stanowi czas, by być w jedności ze sobą i spokojnie obserwować otoczenie. Często pojawiająca się cisza może być rezultatem niepokoju lub braku klarowności, a także staje się katalizatorem wewnętrznych procesów, co prowadzi do lepszego zrozumienia i uporządkowania myśli. Nawet gdy źródłem ciszy jest napięcie, może ona służyć do nazwania i wyrażenia tych emocji. W treningu, cisza nie jest zastojem, lecz inną formą aktywności, która przynosi głębsze zrozumienie i spokój.

Trener – organizator i moderator treningu ma za zadanie ustalenie i egzekwowanie norm zachowań oraz reguł komunikacyjnych. Ważne jest wprowadzenie zasad dyskrecji, które oznaczają, że wszelkie informacje ujawnione przez uczestników nie mogą opuszczać grupy, oraz rzetelności osobistej, co oznacza, że uczestnik może decydować o stopniu otwarcia, ale wszelkie wypowiedzi muszą być zgodne z prawdą. Konieczne jest też zachowanie abstynencji od substancji psychoaktywnych, ponieważ trening bazuje na naturalnych procesach i ma na celu autentyczne zrozumienie siebie i innych. Nadrzędnym obowiązkiem jest także unikanie zaangażowania w relacje erotyczne, unikanie przemocy oraz pełne uczestnictwo w spotkaniu. Czasem grupa może dodatkowo ustalić inne normy, na przykład dotyczące korzystania z telefonów komórkowych podczas sesji. Wprowadzenie klarownych norm jest kluczowe dla stworzenia solidnej struktury bezpieczeństwa w grupie.

Następnym ważnym aspektem jest zasada powstrzymywania się od oceniania – zamiast tego uczestnicy skupiają się na wyrażaniu uczuć. Omówienie norm i reguł komunikacyjnych zamyka się w zawarciu kontraktu, który stanowi dobrowolną umowę, zobowiązującą zarówno uczestników, jak i trenera (trenerów). Każdy uczestnik musi osobno wyrazić zgodę na omówione wcześniej zasady. Zrozumienie i przestrzeganie tych reguł ma kluczowe znaczenie, ponieważ umożliwia uczestnikom bezpieczną komunikację opartą na wyrażaniu uczuć, co sprzyja otwartości i ułatwia rozwiązywanie konfliktów oraz przeciwdziałanie kryzysom. W treningu interpersonalnym istotne jest skupienie się na „tu i teraz”, choć uwzględniamy także przeszłość, gdy ma to bezpośredni wpływ na aktualne emocje. Koncentracja na teraźniejszości umożliwia badanie na bieżąco swoich uczuć, sygnałów ciała i myśli oraz obserwację swoich reakcji na innych. Wyrażenie istotnego uczucia otwiera przestrzeń dla kolejnych emocji. Ważne jest także unikanie interpretacji, czyli narzucania własnych kontekstów przyczynowo-skutkowych, które mogą prowadzić do nieporozumień. Zamiast tego, uczestnicy mogą mówić o swoich wyobrażeniach lub hipotezach, które nie muszą być traktowane jako obiektywna prawda i mogą być łatwo zweryfikowane w rozmowie z inną osobą. Zasady ustalone w kontrakcie, wskazówki i zachęty trenera mają ułatwiać proces wymiany i promować wzajemną otwartość i szacunek. Dzięki nim grupa rozwija swoją autonomię i unikatową tożsamość, opartą na specyficznych rolach i praktyce dialogu.

Trening interpersonalny przyciąga tych, którzy są zainteresowani poznawaniem siebie, innych oraz dynamiki międzyludzkich relacji. To propozycja dla osób pragnących nauki, rozwoju i przełamywania wewnętrznych barier. Dla tych, którzy aspirują do bycia lepszymi dla siebie i innych, pragną zwiększyć swoje zrozumienie i potrzebują zwolnienia tempa, skupienia na detalach. Jest to też dla tych, którzy chcą doświadczyć grupowych procesów i angażować się w pomoc innym oraz dla tych, którzy poszukują porozumienia. Poprzez to intensywne doświadczenie, uczestnicy uczą się lepiej rozpoznawać i wyrażać swoje emocje, a także rozwijają umiejętność empatycznego słuchania i zrozumienia innych. Trening to okazja do otwartej i niegroźnej komunikacji, gdzie zamiast lęku przed konfrontacją, pojawia się ciekawość różnych perspektyw. Uczestnicy mają szansę wyrażać wsparcie i uczucia wobec innych, co przyczynia się do zwiększenia empatii i zrozumienia między ludźmi.

BADANIA I ICH WYNIKI

Praca skupia się na treningu interpersonalnym i jego wpływie na wyrażanie własnych emocji oraz reakcjach ich na odpowiedzialność za nie. Przeprowadzone zostały więc badania mające na celu zgłębienie tego zagadnienia oraz zrozumienie, w jaki sposób trening interpersonalny może wpływać na umiejętność wyrażania własnych emocji oraz ich wpływu na odpowiedzialność za nie oraz rozpoznanie. Z tego powodu, zostały zbadane dwie grupy badawcze. Obie grupy otrzymały ten sam zestaw pytań.
Grupę pierwsza składała się z osób, które są studentami Szkoły Psychologii Psychotronicznej o kierunkach Terapie naturalne, Psychologia Psychotroniczna i równocześnie poddały się treningowi interpersonalnemu. Liczba osób badanych w tej grupie to 15 osób.
Grupę drugą stanowili studenci Szkoły Psychologii Psychotronicznej, którzy nie odbywali w tym czasie takiego treningu, byli jednak studentami szkoły Psychologii Psychotronicznej na kierunkach Psychologia psychotroniczna, Terapie Naturalne. Grupa ankietowanych liczyła 22 osoby.
Badania zostały przeprowadzone w formie ankiety. Respondenci otrzymali ją w formie papierowej i odpowiadali poprzez zaznaczenie odpowiedzi TAK lub NIE na zadane im pytania. Ankieta była przeprowadzona w sposób anonimowy i dobrowolny Kwestionariusz ankiety zawierał 7 pytań jednokrotnego wyboru dotyczących sfery emocji. Badanie zostało przeprowadzone w dniu 26 lutego 2024 r. w trakcie warsztatów Szkoły Psychologii Psychotronicznej.
Pierwsze pytanie, na które odpowiedzieli respondenci w obu grupach brzmiało
„Czy uważasz, że umiejętność nazywania emocji pomaga w przejęciu odpowiedzialności za Twoje reakcje na nie?”. W grupie nr 1 aż 86,7% respondentów odpowiedziało TAK (13 osób), zaś 2 osoby odpowiedziały przecząco, stanowiąc 13,3% całej grupy badanej.

W grupie drugiej, która nie odbyła treningu interpersonalnego, 90,9% respondentów odpowiedziało twierdząco, zaś jedynie 9% odpowiedziało „NIE” na zadane pytanie. Zatem, zarówno grupa nr 1, jak i grupa nr 2, zgadzają się z tym, że umiejętność nazywania emocji zdecydowanie pomaga w przejęciu odpowiedzialności za reakcje na nie.

Drugie pytanie widniejące w kwestionariuszu ankiety brzmiało „Czy Twoim zdaniem umiejętność nazywania emocji ma obecnie wpływ na Twoje rozpoznawanie ich w ciele?” . W grupie nr 1 zdecydowana większość osób, ponownie 86,7% respondentów, przyznało, że ta umiejętność pomaga im rozpoznawaniu różnych emocji w ich ciele, gdy one się dzieją. Trzech ankietowanych zaś odpowiedziało przecząco na poniższe pytanie.

Grupa druga odpowiadając na postawione powyżej pytanie odpowiedziała w ~95,5% twierdząco. Zaledwie jedna osoba, stanowiąc 4,55% wszystkich respondentów w tej grupie, oceniła, że ta umiejętność nie pomaga jej w rozpoznawaniu umiejętności pojawiających się w jej ciele.

Trzecim pytaniem zadanym grupom badawczym było „Czy umiejętność nazywania emocji pomaga Ci w lepszym kontakcie z Twoim ciałem?”. W grupie, która odbyła trening interpersonalny, znacząca większość, jaką jest 86,7% potwierdziła, że ta umiejętność pomaga im mieć lepszy kontakt z własnym ciałem. Grupa druga, odpowiadając na to pytanie, w 77,8% była zgodna z grupą nr 1 i również potwierdziła tę tezę.

W czwartym pytaniu respondenci mieli odpowiedzieć na „Czy umiejętność nazywania emocji wpłynęła na Twoją umiejętność reagowania na nie?”. W grupie, która uczestniczyła w treningu interpersonalnym, ponownie aż 86,7%, potwierdziło, że posiadanie tej umiejętności pomaga im w odpowiednim reagowaniu na występujące emocje. Grupa druga, odpowiadając na to samo pytanie, w 77,3% przypadków, potwierdzając tym samym tezę popartą przez grupę nr 1.

Piąte pytanie zadane uczestniczkom badania brzmiało „Czy Twoim zdaniem umiejętność rozpoznania emocji w ciele wpływa na Twoją umiejętność radzenia sobie z nimi?”. W grupie pierwszej niemal wszyscy respondenci udzielili odpowiedzi twierdzącej (93,4%). W grupie drugiej odpowiedź tożsamą udzieliło zaś 72,7%.

Pytanie szóste, na które musieli odpowiedzieć ankietowanych, brzmiało „Czy umiejętność uważności na emocje prowadzi do lepszego komfortu w ciele?. Grupa, która odbyła trening interpersonalny, była w tym niemal całkowicie zgodna. Aż 93,4% odpowiedziało, że tak, uważność na emocje prowadzi do odczuwania lepszego komfortu w ciele. W grupie drugiej zaś, ilość odpowiedzi „TAK” nie stanowiła aż tak dużego procentu wszystkich odpowiedzi. Takiej odpowiedzi udzieliło zaś 72,3% respondentów.

Ostatnim pytaniem, na jakie mieli odpowiedzieć badani było „Czy czujesz większą odpowiedzialność za swoje emocje po ich rozpoznaniu?”. I w tym przypadku większą ilość odpowiedzi twierdzących udzieliła grupa nr 1 (80%). W grupie drugiej było to jedynie 63,6% badanych.

WNIOSKI

Analiza przeprowadzonych badań wskazuje na korzystny wpływ treningu interpersonalnego na grupę, która go odbyła. W porównaniu z grupą kontrolną, która nie uczestniczyła w takim treningu, uczestnicy treningu interpersonalnego wykazali się większą świadomością nad swoimi emocjami. W badanych aspektach emocjonalnych, takich jak rozpoznawanie, kontrola, reakcje, radzenie sobie i przejęcie odpowiedzialności za własne emocje, grupa numer 1 wyrażała większą skłonność do udzielania odpowiedzi twierdzących. Wyższy odsetek pozytywnych odpowiedzi wskazuje na bardziej zaawansowaną zdolność grupy do rozumienia i radzenia sobie z własnymi emocjami. Trening interpersonalny prawdopodobnie pomógł uczestnikom w identyfikowaniu i nazewnictwie własnych emocji, co z kolei przyczyniło się do lepszego rozpoznawania ich w ciele oraz nawiązywania głębszego kontaktu z własnym ciałem. Ponadto, uczestnicy treningu interpersonalnego wykazywali większą gotowość do przejęcia odpowiedzialności za swoje emocje oraz podejmowania adekwatnych reakcji na nie. Rezultaty sugerują, że trening interpersonalny może mieć istotny wpływ na rozwój kompetencji emocjonalnych oraz podnoszenie poziomu komfortu cielesnego u jego uczestników.
Istotnym aspektem treningu interpersonalnego wydaje się być jego zdolność do uświadomienia uczestnikom znaczenia emocji oraz sposobu, w jaki wpływają one na ich codzienne funkcjonowanie. Poprzez rozwijanie umiejętności nazywania i rozpoznawania emocji, uczestnicy mogą być bardziej świadomi swoich reakcji emocjonalnych oraz ich wpływu na ich zachowanie i samopoczucie. Warto również zauważyć, że trening interpersonalny może nie tylko pomagać w radzeniu sobie z własnymi emocjami, ale także w lepszym zrozumieniu emocji innych osób i budowaniu bardziej efektywnych relacji między ludźmi. Kompetencje interpersonalne, rozwijane podczas treningu, mogą przyczynić się do poprawy komunikacji, empatii i wsparcia społecznego. Należy jednak pamiętać, że skuteczność treningu interpersonalnego może zależeć od wielu czynników, takich jak indywidualne cechy uczestników, intensywność treningu, jakość prowadzenia zajęć i kontekst społeczny.
Podsumowując, trening interpersonalny wydaje się być obiecującą metodą wspierania rozwoju emocjonalnego i społecznego, a wyniki badania sugerują, że może
mieć pozytywny wpływ na lepsze rozpoznawanie, kontrolę i radzenie sobie z własnymi emocjami oraz na jakość kontaktu z własnym ciałem.

ZAKOŃCZENIE

Praca ta rzuciła światło na istotną rolę treningu interpersonalnego w kontekście rozwijania kompetencji emocjonalnych oraz poprawy jakości życia emocjonalnego jednostki. Przeprowadzone badania wykazały, że trening interpersonalny może mieć pozytywny wpływ na zdolność rozpoznawania, nazewnictwa, autentycznego wyrażaniu i radzenia sobie z własnymi emocjami, co z kolei może prowadzić do lepszego samopoczucia, większej satysfakcji życiowej oraz lepszych relacji interpersonalnych. Jest to istotne odkrycie, ponieważ zdolność rozumienia i zarządzania emocjami jest kluczowym elementem dobrego funkcjonowania psychospołecznego. Trening interpersonalny, poprzez kształtowanie umiejętności komunikacyjnych, empatii, asertywności i rozwiązywania konfliktów, umożliwia uczestnikom lepsze zrozumienie siebie i innych, co jest fundamentalne dla budowania zdrowszych i bardziej satysfakcjonujących relacji.
Jednakże, aby pełniej zrozumieć wpływ treningu interpersonalnego na emocjonalne doświadczenia jednostki, konieczne są dalsze badania, które uwzględnią różnorodność indywidualnych cech uczestników, kontekst treningu oraz długoterminowe efekty interwencji. Dalsze eksploracje mogą również pomóc w identyfikacji optymalnych strategii i metod treningowych, które przyniosą największe korzyści dla uczestników.
Podsumowując, praca ta zachęca do kontynuowania badań nad rolą treningu interpersonalnego w promowaniu zdrowia emocjonalnego i społecznego, podkreślając jego potencjał jako skutecznej interwencji wspierającej rozwój jednostki w obszarze emocji i relacji międzyludzkich.